Շնորհակալ եմ

Ամենածանրն այս իրավիճակում մարդիկ են, ովքեր դեռ մարմինը հողին չհանձնած՝ ոսկորներն են հաշվում: Էնպիսի լեգենդներ եմ կողքից լսում, որ մազերս բիզ-բիզ են կանգնում:

Իրավիճակը հասկանալու բոլոր փորձերը նման են սանտիմետրեր հաշվելուն, թե ինչքան է քեզ քո եղած տեղից շպրտել մետեորը:

Իրականում ես չեմ ցանկանում ոչ մեկին մեղադրել: Միակ զգացողությունը, որ ունեմ, շնորհակալության զգացողությունն է: Բոլոր միասին ապրած լավ ու վատ օրերի համար: Շնորհակալ եմ, որ ճանաչել եմ քեզ: Շնորհակալ եմ նաև վերջին բառիդ համար: Որովհետև այդ բառից հետո արդեն երևի ոչինչ չկարողանա ինձ ստիպել քեզ մոռանալ:

Մահացավ

Now cracks a noble heart. Good night sweet prince:

And flights of angels sing thee to thy rest.

Անվանեք ինձ Իշմայել. Հերման Մելվիլի «Մոբի Դիկ կամ Սպիտակ Կետը» վեպի քննադատություն

Ներածություն

«Անվանեք ինձ Իշմայել»: American Book Review պարբերականն իր «Գրքի 100 լավագույն առաջին նախադասություններ» ցանկի առաջին տողում նշում է հենց Հերման Մելվիլի «Մոբի Դիկ» վեպի սկիզբը, ու ես լրիվ համաձայն եմ պարբերականի հետ: Հենց այդ պատճառով էլ ես չէի կարող այլ կերպ սկսել հոդվածս: «Մոբի Դիկը» պատմում է իրական անունը չնշվող պատճառներով թաքցնող հերոսի մասին, որը նավաստի է դառնում նավապետ Ահաբի «Պեքոդ» կետորսական նավի վրա, դրանով դառնալով Ահաբի ու Մոբի Դիկ անունը ստացած ալբինոս կետի միջև մահացու պայքարի մասը:

«Պեկոդի ճանապարհորդությունը»
նկարիչ՝ Էվերետտ Հենրի

«Մոբի Դիկը» համարվում է ամերիկյան ռոմանտիզմի շրջանի որոշիչ աշխատանքներից մեկը, թեև իր հրապարակման պահից մինչև Մելվիլի մահը ենթարկվել է ոչնչացնող քննադատության ու խիստ ցենզուրայի: Փաստացի, այն արժանի ուշադրություն է սկսել ստանալ միայն Առաջին Համաշխարհայինից հետո, երբ հաստատված, ընդունված արժեքները սկսել են վերանայվել: Կցանկանայի զգուշացնել, որ թեև մեծ է այս վեպը որպես արկածային գրականություն կարդալու գայթակղությունը (իմ կարծիքով՝ Մելվիլի ժամանակակիցների մեծ սխալներից մեկը), այն կտրուկ տարբերվում է Ստիվենսոնի, Ֆենիմոր Կուպերի, Մայն Ռիդի ու Ժյուլ Վեռնի արկածային վեպերից: Ավելին, ես պնդում եմ, որ «Մոբի Դիկը» հանդիսանում է ամերիկյան գոթական գրականության ներկայացուցիչ ու գոթական վեպ, որը պետք է դիտարկել այնպիսի աշխատանքների կողքին, ինչպիսիք են Էդգար Ալան Պոյի «Աշերի տան անկումն» ու Բրեմ Ստոկերի «Դրակուլան»:

Քանի որ արտասահմանյան գրականության հայալեզու քննադատությունը բավականին սուղ է, այն էլ ինտերնետում, հոդվածս ավելի ծավալուն կստացվի, քան նախատեսված էր, ու կանդրադառնա նաև գրական ձևերին, որոնք այստեղ քննարկվում են: Առավել մեծ կտավ վերցնելը նաև ինձ հնարավորություն կտա ցույց տալ գրական ոճի էվոլյուցիան Էդգար Ալան Պոյի, Հերման Մելվիլի ու Էռնեստ Հեմինգուեյի օրինակների վրա:

«Մոբի Դիկի» սյուժեի ու գրական ոճի վերլուծություն

«Մոբի Դիկ» վեպը բավականին յուրահատուկ կերպով է սկսում. վեպից առաջ բերվում է կետի ստուգաբանությունն ու համաշխարհային գրականության ու առասպելաբանության մեջ կետերի հիշատակումները:

Այստեղ և հետագայում բնագրից թարգմանությունները ես ինքս եմ արել, ու դրանք ակադեմիկ, ոչ թե գեղարվեստական թարգմանություններ են: Փորձ է արվել պահպանել հեղինակի ոճական առանձնահատկությունները, բառախաղերն ու որոշ բառեր չեն թարգմանվել՝ փոխարենը բացատրվելով: Ծանոթագրությունները կբերվեն կապույտ մգեցված տեքստով: Եթե թարգմանությունն իմը չի, դա առանձին կնշվի:

Ստուգաբանություն

(Քերականության դպրոցին տրամադրված հանգուցյալ թոքախտավոր Աշերի կողմից)

Գունատ Աշերը՝ մաշված վերարկուով, սրտով, մարմնով ու մտքով. կարծես աչքերիս առաջ լինի: Նա իր արտառոց թաշկինակով, որի վրա, ասես ծաղրի նշան, ասեղնագործված էին աշխարհի բոլոր հայտնի երկրների զվարթ դրոշները, անվերջ մաքրում էր իր հին բառարանների ու քերականության գրքերի վրայի փոշին: Նա սիրում էր իր հին քերականության գրքերի փոշին հավաքել. ինչ-որ կերպ դա իրեն մեղմորեն հիշեցնում էր իր մահկանացու լինելու մասին:

«Երբ հանձն եք առնում կրթել ուրիշներին, ու սովորեցնում իրենց, թե ինչ անվամբ է պետք կոչել կետաձկանը (բնագրում՝ whale-fish) մեր լեզվով, տգիտության պատճառով բաց թողնելով H տառը (whale բառում, հայերենում այն կորցնում է իր նշանակությունը), որը գրեթե մենակ ներկայացնում է բառի նշանակալիությունը, դուք փոխանցում եք այն, ինչ ճշմարիտ չի»:
—Հեքլայտ

«ԿԵՏ (նորից՝ ստուգաբանելիս կարևոր է անգլերեն WHALE բառը, քանի որ հենց նրա ստուգաբանությունն է բերվում).... Շվ. ու Դան. hval: Այս կենդանին իր անվանումը ստացել է կլորությունից կամ գլորվելուց, քանի որ Դան. hvalt նշանակում է կամարաձև (բնագրում՝ arched or vaulted, որոնք կամարների երկու տարբեր ձևեր են նշանակում)»:
—Վեբստերի Բառարան

«ԿԵՏ (WHALE).... Այն առավել ուղղակիորեն ծագում է Հոլ. ու Գեր. Wallen բառից. անգլո-սաքսոնական Walw-ian՝ գլորվել, թավալ տալ»:
—Ռիչարդսոնի Բառարան

Ստուգաբանությանը հաջորդում են վերոհիշյալ մեջբերումները, որոնք արված են բազմաթիվ աղբյուրներից, որոնք ներառում են հետևյալները.

• Աստվածաշունչ
• Պլուտարքոսի «Բարոյականությունների» Ֆիլմոն Հոլլանդի թարգմանությունը
• Ուիլիամ Տուկի «Լյուցիանից»
• Շեքսպիրի «Համլետից» ու «Հենրի արքայից»

և այլն:

Այսպիսով, ինչու՞ է հեղինակը ռոմանտիզմի շրջանի վեպը սկսում քերականության կամ բնագիտության հին դասագրքի նման: Սա հասկանալու համար դիմենք անտիկ գրականությանն ու ինվոկացիայի գրական հնարքին. մասնավորապես, Հոմերոսի «Իլիականին», թեև գրական հնարքը հատուկ է անտիկ էպիկ պոեմի ժանրին ընդհանրապես ու ժառանգաբար փոխանցվել է մինչև մեր օրերը, թեև օգտագործումը բավականին նվազել է: Իլիականից մեջբերումը բերվում է ըստ Մկրտիչ Խերանյանի 1987 թ. գրաբարից թարգմանության.

Երգի՛ր, Մուսա, քենը երգի՛ր Պելիսածին Աքիլլեսի,
Քենը դըժնյա, որ անհամար ցավեր բերեց աքայեցոց,
Որ բազմաթիվ դյուցազնների գահավիժեց դըժոխքն ի վար

Եվ դին նըրանց րարձըրեց կեր թըռչունների և շների:
Կատարվում էր Արամազդի կամքը այսպես, երբ մի անգամ
Վեճի մըտան իրարու հետ ու մեկ-մյուսից գըժտվըվեցին
Ատրիդեսը՝ արանց արքան և Աքիլլեսն աստվածազարմ:

Ի միջի այլոց, նույն հնարքը դուք կնկատեք նաև Սասնա Ծռերի սկզբում: Այս հնարքն անվանում են ինվոկացիա. հեղինակը փորձում է իր կոչով իր մտքի մեջ մարմին տալ, գրեթե շոշափելի դարձնել, օգնության կանչել այն, ինչ իրեն ոգեշնչելու է ամբողջ գրքի ընթացքում: Տվյալ դեպքում նա ինվոկացիա է անում ինչպես կետին, այնպես էլ գրքերն ու հեղինակները, որոնք իրեն օգեշնչման նյութ են տվել: Բայց, իհարկե, այս ամենի մեջ, նույնիսկ որպես ոգեշնչման աղբյուր, կետը պարզապես վիթխարի տեղ է զբաղեցնում. կարծես թե ամեն ինչ՝ մարդիկ, գրքերը, գրողները, որոնք վկայակոչվում են, ընդամենը կետի մեջքին փոքրիկ, դժվար նկատելի պատկերներ են: Մյուս կողմից, հեղինակը մեզ հնարավորություն է տալիս տեսնել, թե ինչպես են կետաձկանը տեսել տարբեր ժամանակների ու մշակույթների մարդիկ:

Այս յուրահատուկ, ոչ ավանդական ինվոկացիային հաջորդում է հանրահայտ «Անվանեք ինձ Իշմայել» նախադասությունը: Այն միանգամից ֆիքսում է, որ պատմողը չի ցանկանում իր անձը հայտնել ընթերցողին: Միևնույն ժամանակ նա ընտրում է Իշմայել արաբական անունը՝ Աստվածաշնչում Աբրահամի առաջին որդին իր ներքինի Ագարից, որին իր մոր հետ Աբրահամի կին Սառայի հրամանով արտաքսել են անապատ: Միևնույն ժամանակ հերոսը պատմում է իր աճող ապատիայի մասին, որի միջոցով ցամաքն իրեն արտաքսում է իր անապատը՝ դեպի ծով: Իշմայել անվան ընտրությունը նաև հուշում է ընթերցողին, որ վեպն իրեն խոստանում է արկած, ճանապարհորդություն դեպի այնտեղ, որտեղ նա չի եղել: Որոշելով նավաստի վարձվել կետորսական նավի վրա, նա Մանհետտենից մեկնում է Նյու Բեդֆորդ ու նավաստի դառնում Պեքոդ կետորսանավի վրա:

... հազվագյուտ ծեր նավ էր... նա (այստեղ և հետագայում հեղինակն օգտագործել է իգական she դերանունը) հին դպրոցի նավ էր, երևի բավականին փոքր, հնաոճ ճանկոտ տեսքով: Փորձված ու հողմահար բոլոր չորս օվկիանոսների փոթորիկներից ու հանդարտությունից, նրա ծեր մարմնի գույնը մգացել էր, ինչպես ֆրանսիացի նռնակաձգինը, որը նույն կերպ մարտնչել է ինչպես Եգիպտոսում, այնպես էլ Սիբիրում: Նրա պատկառելի քթամասն ասես միրուքավոր լիներ: Նրա կայմերը... ձիգ կանգնած էին, ինչպես Կոլոնի երեք հին արքաների մեջքերը: Նրա հինավուրց տախտակամածները մաշված ու կնճռոտ էին, ինչպես  Քենտենբերիի տաճարի ուխտագնացների կողմից երկրպագված նշանաքարը, որտեղ Բեքետն է արյունահոսել: Բայց այս բոլոր հնություններին ավելացված էին նոր ու զարմանալի գծեր, կապված վայրի արհեստի հետ, որին նա հետևում էր կես դարից ավելի... Նա հագնված էր ինչպես ամեն բարբարոսական Եթովպիական կայսր, որի վիզը ծանրաբեռնված է փայլեցրած փղոսկրից վզնոցներով: Նա հաղթանշանների մարմնացում էր: Կաննիբալ նավերի մեջ կաննիբալ, զարդարված իր թշնամիների ոսկորներով:

(շարունակելի)

Արձագանք Epress-ի ի փառս մեծն դիսսիդենտ Հայրիկյանի հոդվածի

Հատուկ նրանց համար, ում դեռ տեղ չի ասել, թե որտեղից է գալիս Պարույր Հայրիկյանի նկատմամբ ծաղրը: Որովհետև Epress-ի ռուսախոս հոդվածագիր Յուրի Մ.-ն արդեն քիչ էր մնում՝ ապացուցեր, թե իրոք «անկախության սիմվոլի» վրա են մարդիկ ծիծաղում:

Խնդիրը ոչ թե Հայրիկյանի գաղափարներն ու ներկայիս պրո-եվրոպական դիրքորոշումն են, այլ նրա գաղափարների, արարքների ու ամբիցիաների կոմեդիայի մակարդակի հասնող անհամապատասխանությունը: Մինչև 1996 թվիը Պարույր Հայրիկյանն ուներ որոշակի քաղաքական կշիռ: 96-ի կեղծված ընտրությունների դեմ ցույցերի ընթացքում ԱԺ շենքում իր վարքն իրեն կործանեց որպես քաղաքական գործիչ (մոտավոր տեքստը՝ ինձ մի խփեք, ես իրենց հետ կապ չունեմ):

Հետագա կործանմանը նպաստեց իր բոլոր օպոնենտներին ԿԳԲ-ի գործակալ լինելու մեջ մեղադրելու փաստը: Համաձայն չե՞ս ինձ հետ, չե՞ս սիրում ինձ, ուրեմն ԿԳԲ-ի գործակալ ես:

Հետագայում Հայրիկյանի բոլոր արարքները հիշեցնում էին կամ հանրային ուշադրության արժանանալու փորձեր, կամ այդ ուշադրությունն իմիտացնելու փորձեր:

Սահմանափակվենք հանրությանը լավ հայտնի ու ոչ շատ վաղեմի փաստերով:

2013-ի նախագահական ընտրություններին արդեն ոչ մեկին չհետաքրքրող Պարույր Հայրիկյանի դեմ կատարվում է տարօրինակ անվտանգ մահափորձ, որի մեջ մեղադրվում է մեկ այլ աննշան, երևի մարդկանց զվարճացնելու համար մեջ գցված թեկնածու: Փոխանակ պահանջելու, որ ընտրությունները հետաձգվեն, Պարույր Հայրիկյանը վերցնում է Առողջապահության նախարարության (իմա՝ Սերժիկի, դե ֆակտո) բյուջեից հատկացրած երեսուն արծաթը 20,5 մլն դրամն ու գնում Հոլանդիա բուժվելու: Դիսսիդենտները, նշեմ, ընդհանուր դեպքում հալածվում ու լռեցվում են պետության կողմից, ոչ թե պետության հաշվին գնում Հոլանդիա:

2014-ին այս քաղաքական գործիչը սկսում է իր անվան հետ ասոցացնելով հեղինակազրկել պրո-եվրոպական տեսանկյունը: Խնդիրն ինչ է. երբ հարցը վերաբերում է ընդամենը մի սոցիալական խավի խնդիրներին, այդ հարցով ցույցը կարող է բազմամարդ չլինել՝ խավի փոքրաթիվ կամ քաղաքականապես ոչ ակտիվ լինելու պատճառով, բայց երբ մեկն իրեն հայտարարում է անկախության սիմվոլ, ազգային ու պետական մասշտաբի լիդեր, դա պետք է հաստատվի. չես կարող ինքդ քեզ սիմվոլ հայտարարել, քեզ պետք է այդ սիմվոլը դարձնի քո մեջքի հետևում կանգնած ժողովուրդը: Ինձ մոտ այն տպավորությունն է, որ Հայրիկանն իրեն ինչ-որ բանի սիմվոլ է հայտարարում՝ «մեկ էլ տեսար, հավատացին» սկզբունքով: Սան Ֆրանցիսկոյում, որտեղ խոտն ավելի կանաչ է, վիճակն էլ պակաս լուրջ, իրեն մեծահոգաբար կանվանեին էքսցենտրիկ:

Ու հիմա հայտարարում է հացադուլ՝ նախագահի հրաժարականի պահանջով: Օրեկան մի ժամ հացադուլ, որն, իր խոսքերով, կընդհատի, երբ այն սկսի առողջության վրա վատ ազդել: Տպավորություն ունեմ, որ այս մարդը մեզ պարզապես ծաղրում է:

«Հայաստանի ամենահայտնի դիսսիդենտը», չէ մի:

Հայաստանի իսկական դիսսիդենտները ԼՏՊ/ՌՔ/ՍՍ շրջաններում երկրից քաղաքական նկատառումներով վտարված (չէ, Վարպետյան, քո նացիստական շայկայի մասին չի խոսքը) անձինք են, քաղբանտարկյալ դարձած ու հանդիսացող անձինք (Շանթ Հարությունյանի ու իր ընկերների օրինակի վրա), մարդիկ, ում ազատ խոսքը սահմանափակվում է սաքուլիկների ու ոստիկանության բռնությամբ: Մարդիկ, ում նկատմամբ կեղծ, կողմնապահ դատական ընթացք է կազմակերպվում (Վարդան Պետրոսյանի օրինակի վրա)՝ նույն քաղաքական նկատառումներով:

Եթե Հայրիկյանը ցանկանում է իր սովետի ժամանակ դիսսիդենտ եղած լինելով սեփականացնել Հայաստանի համար պայքարող բոլոր մարդկանց վաստակը, ապա ասեմ, որ միակ պատասխանը, որ նա կստանա, ծաղրն է: Ու դա լրիվ նորմալ ու արդարացի է:

Լրացում.  ընթերցողներս նշեցին, որ ես սխալմամբ Epress կայքի փոխարեն գրել էի eMedia կայքի անունը: Անուշադրության սխալս ուղղված է, հուսով եմ՝ eMedia-ն շատ չի նեղանա:

Իրական պատմությունը պատմելու համար չափազանց բարդ է ու անձնական: Հիմա իմ պեսսիմիզմն ու վախերն իմ դեմ են աշխատում:

Հիվանդանոցում իրեն փնտրելիս անընդհատ գլխումս պտտվում էր՝ միայն թե չափազանցրած լինի ամեն ինչ, արդեն պալատ տեղափոխած չլինեն, միայն թե դեռ ռեանիմացիայում չլինի: Ռեանիմացիայի ընդունողն իմացավ, ում մասին է խոսքը: Առաջին պալատ, հերթով մտեք:

Համենայն դեպս, ուզում եմ հավատալ, որ ինձ ճանաչեց: Մատներն ուռել էին՝ տրախեոտոմիայի հետևանքով չգիտեմ, այդպես այտուցվում է մարմինը, թե ուրիշ բանից էր:

Ոչ մեկը ոչ մի հուսադրող բան չէր ասում:

Հիշում եմ, որ ինչ-որ բան էի ուզում ասել, լրիվ ուրիշ բան դուրս եկավ, խեղդված ձայնով: Լաց եղավ, ասացի, որ չհուզվի: Երբ ձեռքը բռնեցի, ժպտաց, փորձեց խոսել: Ասացի, որ խոսել ու հուզվել չի կարելի:

Արհեստական շնչառության սարքի սուլոցը, ռեանիմացիայի սարքերի ձայները: Կարծում եմ՝ վստահ չես, որ իրականում ենք եկել մոտդ:

Երեկ չէ առաջի օրը, երբ իմացա, եկա տեսնելու, բայց պարզվեց՝ ազգանունը չգիտեմ: Այսօր ասացին, որ հենց այդ օրն է կոմայից դուրս եկել:

Կնախընտրեի, որ ինձ թույլ տային իր մոտ հերթապահել, միևնույն է՝ չեմ կարողանում քնել:

Ուզում եմ մտածել, որ եթե կոմայից դուրս ես եկել, ամեն ինչ լավ է լինելու: Չհամարձակվես գնալ, խնդրում եմ:

Ներսս լրիվ փշրած ապակու զգացողություն է: Ու՞մ եմ ես պետք, եթե չեմ կարողանում նույնիսկ իմ ընկերներին պաշտպանել:

Որ ոտքս այսօր ռեանիմացիայից դուրս էի դնում, գլխումս սկսեց այս երգը հնչել, հետո ավտոբուսի կողքով մեքենա էր անցնում, ու էլի մեջը սա էր դրած, ու երևի իրոք, այս օրը նկարագրող երգ է:

Մարդկային սիրո կլեպտոմաններ

Պատմություն պատմեմ: Մի օր մի բարի մարդ որոշում է գրական մրցույթ կազմակերպել՝ հայերեն անկախ ստեղծագործողներին մոտիվացնելու ու խրախուսելու նպատակով: Մրցույթն անց է կացնում հնարավորինս անկախ՝ նույնիսկ ժյուրի չկա, քվեարկում են ընթերցողները: Դե, բնական է, մարդը հիմար չի, կարողանում է գնահատել իր մրցույթին ուղարկված աշխատանքները: Ու այնպես է ստացվում, որ հաղթող պատմվածքի մակարդակից դատելով, այն գրել է հատուկ խնդիրներով երեխաների համար նախատեսված դպրոցի 11-13 տարեկան աշակերտուհի՝ լավագույն դեպքում:

Հիշու՞մ եք, որ նախորդ գրառման մեջ ֆիքսել էի՝ ոչնչությունները կոմպլեմենտար են: Ավելին, կոնֆորմիստները ոչնչությունների գոյության համար պարարտ հող են պատրաստում՝ առնվազն փորձելով դրանց հետ «լավ լինել»: Կոնֆորմիստները բոլորի հետ էլ փորձում են լավ լինել:

Դե ֆակտո, մեր բարի մարդը մոռացել էր, որ եթե ինչ-որ մեկը նման վատ աշխատանքն ուղարկել է մրցույթի, ուրեմն ինքը շրջապատված է իրենից ոչ պակաս ապուշներով, որոնք իր աշխատանքը գովել են: Ինչպե՞ս են գովել: Բնական է, աբսուրդ կլիներ գովել հերոսի կառուցումն ու զարգացումը, ոճական հնարքները, սրամիտ սյուժեն: «Եկեք ոռահան լինենք՝ լավ բան գտնենք» սկզբունքով, եթե լիքը «բարի» հնչող բառեր կան «ստեղծագործության» մեջ, ուրեմն «վույ ինչ բարի աշխատանք է, վույ ինչ բարի ես դու»: Եթե «տխուր» հնչող բառեր կան, չէ, կներեք, «թախծոտ», ուրեմն «վույ, ինչ խորը, թախծոտ աշխատանք է», իսկ եթե «գեղեցիկ» հնչող բառեր կան, ուրեմն աշխատանքը «վույ ինչ գեղեցիկ» է: Հեղինակն էլ հայ ավանդական ազգային-ազատագրական ԽԾԲ-ի սկզբունքով իր գովողներին ու չգովող, բայց չքֆրտողներին բոլորին հատիկ-հատիկ զանգել էր, ու խնդրել, որ քվեարկեն իր աշխատանքի օգտին:

Երկրորդ անգամ, իհարկե, նույն հնարքը չանցավ՝ «գաղտնիքը բացահայտվեց» ու «հեղինակին» դիսկվալիֆիկացրեցին:

Ես չեմ, որ պետք է բացատրեմ, թե սկսնակ հեղինակի համար ինչ է նշանակում գրական մրցույթում հաղթելը: Արդյունքում, առնվազն մեկ լավ սկսնակ հեղինակ մոտիվացիայի ու գնահատված լինելու զգացողության փոխարեն ստացավ գիտակցություն, որ իր աշխատանքը պարտվելու է մի մրցույթում, որտեղ կարող է հաղթել սովորական ապուշը:

Իսկ մեր «հեղինակը» շարունակում է իրար վրա բարդել «բարի», «թախծոտ» ու «գեղեցիկ» բառեր ու իսկական գանդիական համառությամբ փորձում է գոնե մի քիչ սիմպատիայի արժանանալ մարդկանց կողմից: Որովհետև եթե ինձ ու քեզ պետք է «ամեն ինչ կամ ոչինչ», ապա նման մարդիկ այդպիսի շռայլության կարիքը չունեն. մի փշուր փառք, թեկուզ չվաստակած կամ գոնե գողացած, թեկուզ ստորացումների ու բազմաթիվ մարդկանց հետև մտնելու գնով, թեկուզ հինգ րոպեով, թեկուզ մուրացած, բայց մի փշուր փայլուն, էժանագին փառք, ու հանուն դրան իրենք պատրաստ են ամեն ինչի, բացի այդ փառքն ազնիվ վաստակելուց:

Չգիտեմ, թե ինչպես անվանեմ այս մարդկանց, ճիշտն ասած: Մարդկային սիրո կլեպտոմաննե՞ր: Երևի հենց այդպես. մարդկային սիրո կլեպտոմաններ:

Անդրադարձ Տեր Կյուրեղ քահանա Տալյանին

«Առավոտ» թերթի կայքում կարդալով հետևյալ հոդվածը, որը ներկայացնում էր «Ազդակ» ակումբում «ԼԳԵՓ ակտիվիստների ագրեսիվության աճը և դրա վտանգավորությունը» քննարկումը, մի քանի անհանգստացնող բան նկատեցի, որոնց չէի կարող չանդրադառնալ:

Ընդհանուր առմամբ, ես արդեն ձանձրացել եմ Գալաջյանին ու Ստամբոլցյանին ուշադրություն դարձնելուց, ու իրենց խոսքերը մեջբերելն առնվազն անլուրջ կլիներ:

Ինչևէ, Տեր Կյուրեղ քահանա Տալյանին կցանկանայի պատասխանել այստեղ՝ իմ սեփական պլատֆորմում, ոչ թե մի քննարկման շրջանակներում, որի վերնագիրն անգամ այն կազմակերպողների առողջ դատելու ունակության նկատմամբ կասկածներ է հարուցում:

Կյուրեղը փորձում է սենտիմենտներ առաջացնել, խոսում է հռետորաբանությամբ, ոչ թե փաստերով, նման երևույթն անգլերեն անվանում են «to incite the crowd», հայերեն երևի կլինի՝ «գրգռել ամբոխը»: Իմ հին «Ведьма» պատմվածքում այդ երևույթը բավականին լավ նկարագրված է: Ի տարբերություն սրբազանի, ես կխոսեմ փաստերով:

Վեհազանը կարող է պնդել, որ Նիդերլանդներում կա պեդոֆիլների կուսակցություն: Ես կֆիքսեմ, որ խոսքն ընդամենը երեք անդամ ունեցող «Partij voor Naastenliefde, Vrijheid en Diversiteit» կուսակցության մասին է, որի պլատֆորմի մեջ իրոք մտնում էր օրինականացնել սեռական հարաբերությունները՝ սկսած 12 տարեկանից: Ի՞նչ եղավ այդ կուսակցությանն «այլասերված Եվրոպայում»: 2006 թվականին ըստ հարցումների Նիդերլանդների բնակչության 82 տոկոսը ակտիվ կերպով պահանջում էր կառավարությունից արգելել PNVD-ին մասնակցել ընտրություններին: Կուսակցության անդամներից մեկը կորցրեց իր դասախոսի հաստիքը՝ կուսակցության հետ կապի պատճառով: Կուսակցության անդամները հակապեդոֆիլական կազմակերպությունների հսկողության տակ են:

Ինչու՞: Որովհետև ամեն երկրում էլ կան հիվանդ մարդիկ, ու ամեն տեղ դա տարբեր կերպ է արտահայտվում:

Ընդ որում, «անբարոյական Եվրոպաներում» պեդոֆիլիային «բարոյական Հայաստանից» շատ ավելի լուրջ են վերաբերվում ու շատ ավելի խիստ պատժամիջոցներ են կիրառում: Օրինակ, անչափահասի նկատմամբ սեռական բռնության համար Լեհաստանում (2009-ից) ու Էստոնիայում (2012-ից) որպես առավելագույն պատժամիջոց կիրառվում է ՀԱՐԿԱԴԻՐ ՔԻՄԻԱԿԱՆ ԿԱՍՏՐԱՑԻԱ: «Բարոյական Հայաստանում» բացենք ՀՀ Քրեական օրենսգիրքը, Գլուխ 18, Հոդված 138.

2. Բռնաբարությունը, որը՝
...
3) կատարվել է անչափահասի նկատմամբ,
...
պատժվում է ազատազրկմամբ՝ չորսից տասը տարի ժամկետով:

Սրբազանագույնը նաև կցանկանա, ասենք, խոսել ինցեստի օրինականացման մասին. եվրոպական որ երկրի օրենսգիրքը բացեցի, ինցեստը քրեորեն պատժելի էր: «Բարոյական Հայաստանում ու Ռուսաստանում» ինցեստն օրենքով լրիվ թույլատրելի է:

Եթե հովվապետը համարում է, որ ամբոխի միջոցով լինչի դատաստանի ենթարկելն է խնդրի լուծում, ոչ թե օրենքը, ապա կցանկանայի ֆիքսել, որ ի մեծ դժբախտություն իրեն, մենք ապրում ենք ոչ թե 16-րդ, այլ 21-րդ դարում:

Բայց ես գրառումս վերևում ասվածի համար չէի սկսել: Իմ նպատակը լրիվ այլ էր:

Ինչու՞ ենք մենք դատապարտում պեդոֆիլիան ու պայքարում դրա դեմ: Մի՞թե որովհետև այն «անբարոյական, հակաբնական, ինչ-որ աստծո անհաճո, դատապարտելի, տհաճ» երևույթ է: Իհարկե ոչ: Այդպես կարող է կարծել միայն մարդն, ում կրոնը մտրակի ու գազարի սկզբունքով է աշխատում. մեղավորներին պատժել, առաքինիներին պարգևատրել, զուտ հավատացյալի շահամոլությամբ: Բայց եկեք հիշենք, որ աշխարհիկ պետության օրենքները ստեղծված են ոչ թե մեղավորին պատժելու, այլ անմեղին պաշտպանելու համար: Հետևաբար, պեդոֆիլիայի դեմ պայքարը նպատակ ունի ոչ թե պատժել պեդոֆիլներին, այլ պաշտպանել երեխաներին: Դրա  համար մենք պեդոֆիլիան սահմանում ենք ոչ թե որպես սեռական հակում սեռական հասունացման չհասած անձանց նկատմամբ (դա պեդոֆիլիան կլինի՝ հոգեբուժության տեսանկյունից, սահմանված ICD-10 ու DSM-5 դասակարգումներում), այլ որպես սեռական գործողություններ անձանց նկատմամբ, որոնք դեռ չեն ձևավորել հասարակական ու սեռական վարքի նորմեր ու ի վիճակի չեն ադեկվատ արձագանք տառ իրենց նկատմամբ իրականացվող սեռական գործողություններին: Մենք պաշտպանում ենք երեխաներին սեռական շահագործումից, որի համար կարող է օգտագործվել նրանց անփորձությունը, ու հնարավոր ֆիզիկական ու հոգեբանական տրավմաներից, որոնց մի մասը կարող է անդառնալի լինել: Միգուցե փոքրիկ, վրիժառու, արյունարբու կրոնի ներկայացուցիչն ի վիճակի չի դա հասկանալ, բայց օրենքի նպատակը երեխաներին պաշտպանելն է, ոչ թե «անբարոյականներին» պատժելը: Պատիժն ընդամենը անհրաժեշտության ծնունդ է. եթե հնարավոր լիներ երեխաներին պաշտպանել՝ առանց պատժի անհրաժեշտության, ես երկու ձեռքով կքվեարկեի այդ եղանակի օգտին:

Եթե սրբագույնը նպատակ ունի ամբոխի մեջ ագրեսիա առաջացնել ցանկացած գնով՝ բերելով նույնիսկ իրականությանը չհամապատասխանող դրույթներ, ենթադրություններ ու սպեկուլյացիա, ապա նրա եղանակը կարող է գործել: Հակառակ դեպքում նա պարզապես մոլորվել է սեփական դոգմաների մեջ:

Իսկ այժմ՝ հարց կողքից դիտողին. արդյո՞ք դուք պատրաստ եք լսել մեկին, ով ձեր՝ իր կարծիքով թույլ կողմերն օգտագործելով (ծնողական զգացմունքներն, օրինակ), պաթոս ու այլ հռետորական  հնարքներ կիրառելով փորձում է ձեզ ծառայեցնել իր եկեղեցու նպատակներին, իր եկեղեցու դոգմաներին:

Տեր Կյուրեղ քահանա Տալյան, դուք չեք հոգում երեխաների բարօրության ու անվտանգության մասին: Դուք ստեղծում եք պանիկա ու ագրեսիա ամբոխի մեջ՝ նույնասեռականների ու վերջիններիս իրավունքները պաշտպանողների դեմ այն ուղղելու նպատակով: Միգուցե մակերևույթի վրա դուք հավատում եք, որ բարի գործ եք անում՝ թող ձեզ վերջում ձեր աստվածը դատի: Բայց քանի դեռ ես կամ, ձեր խոսքը բախվելու է իմ խոսքին, ու երկուսս էլ գիտենք, որ իմ խոսքը լինելու է շատ ավելի ծանր, հիմնավորված ու ամուր, քան ձեր խոսքը, ու որ ես ձեր խոսքը փշրելու եմ: Ավելին, ձեզանից շատ ավելի երիտասարդ լինելով, ես ձեզանից էլ, ձեր ասած խոսքերից էլ երկար եմ ապրելու: Դուք երբեք չեք կարող ինձ հաղթել:

Բարի խորհուրդ՝ խելամիտ ընտրեք ձեր հակառակորդներին:

... որտեղ տեսնում ենք, որ ոչնչությունները կոմպլեմենտար են

Գցեք մի սենյակ սեփական նշանակալիության զգացողության մեծության մանիայով, բայց լրիվ անընդունակ ոչնչություններ: Կտեսնեք, թե ինչպես են նրանք իրար էգոները շոյելով սեփական նշանակության իլյուզիա ստեղծում ու ինչ ագրեսիայով են վերաբերվում իրենց իրականություն վերադարձնելու փորձերին: Դրանից մի քայլ այն կողմ իրենց Նապոլեոն ու Հիսուս համարողներն ու Կոելիոյի/Ռիչարդ Բախի/Հարուկի Մուրակամիի ֆանատներն են:

Միանգամից հասկանում ես Հուլիոս Էվոլայի՝ պոպուլիզմի ժխտումն ու էլիտիզմի գաղափարների հակված լինելը: Հասկանում ես Հեսսեի միզանտրոպիան: Հասկանում ես Նիցշեի մարդկանց Übermensch-երի, միջակությունների և Untermensch-երի բաժանելը:

Ոչ մի ավելի վտանգավոր բան չկա, քան Untermensch-երի՝ ոչնչությունների ամբոխը: Իրենք ունեն ակտիվ ու պասիվ ագրեսիվ միջոցների ամբողջ հավաքածու՝ իրենց սեփական մանրության մասին հիշեցնողներին իզոլացնելու ու ոչնչացնելու համար: Երբ ուրիշ միջոց չի մնում, իրենք դառնում են եղաններով ու ջահերով զինված վհուկներ որսացողների ամբոխ:

Ընդհանուր առմամբ, Untermensch-ների իրար շոյելը հիշեցնում է փոխադարձ մաստուրբացիա:

Իրենց ու կոնֆորմիստների հաշվին է, որ մենք ունենք Հիտլեր, Ստալին, Պուտին, Սաշիկ, Քոչարյան և այլն:

Ի միջի այլոց, Քոչարյանի մասին: Եթե Քոչարյանի հանցագործություններն արդարացնում եք դրանց զոհերի նկատմամբ ձեր բացասական վերաբերմունքով, ձեզ հիշեցնեմ, որ Քոչարյանը ձեր վերաբերմունքի վրա թքած ունի, ու եթե դուք իր իշխանությանը սպառնալիք ներկայացնեք, նա չի նայի ձեր՝ ձեր կարծիքով շատ լավ ու հիանալի անձնավորություն լինելուն ու ձեր վրայով էլ կփորձի նույն կերպով քայլել: Եթե պատրաստվում եք հաշտվել նրա վերադարձի հետ կամ նույնիսկ աջակցել դրան, Քոչարյանի նախորդ ու սպասվող արարքների արյունն անձամբ ձեր ձեռքերի վրա է, ներառյալ նաև այն ամենն, ինչ ձեզ հետ կարվի: