«Դժոխքի ճանապարհը սալահատակված է բարի նկատառումներով», ասում է հայտնի ասացվածքը: Վստահ եմ՝ այն ծնողները, որոնք չեն ցանկանում, որ իրենց երեխաները պատվաստումներ ստանան, կարծում են, որ առաջնորդվում են իրենց երեխաների շահերով: Ինչևէ, շարժման պնդումները, թե վակցինաներն առաջացնում են այլ կամ այն հիվանդությունը, դժվար թե բխեին հենց ծնողներից: Այնպես որ, փորձենք վերլուծել ու հասկանալ հակավակցինացիոն շարժման ծագումն ու բնույթը, պահանջներն ու նպատակները, պահպանելով լրագրողական անաչառությունն ուսումնասիրության սուբյեկտի նկատմամբ:
Ինչ վերաբերում է երեխաների շահերով առաջնորդվելուն, այստեղ վիճակագրությունը խոսում է իմ փոխարեն: Զարգացած երկրներում, հակավակցինացիոն շարժման տարածմանը զուգընթաց, աճում են կարմրուկով վարակման դեպքերը, որոնք մինչ այդ միայն նվազում էին: Իսկ կարմրուկի ու իր վտանգների մասին ես արդեն խոսել եմ շարքի առաջին մասում: Քիչ պատվաստումներ՝ շատ հիվանդներ: Ամեն ինչ հնարավորինս պարզ է: Ու խնդիրը միայն այն չի, որ պատվաստումներից խուսափող ծնողները վտանգում են իրենց երեխաների կյանքն ու առողջությունը: Նույնիսկ պատվաստումներ ստացած երեխաները 100% պաշտպանություն չունեն հիվանդությունից ու կարող են վարակվել չպատվաստվածներից, եթե վերջիններս վարակվեն: Այնպես որ, իրենց երեխաներին չպատվաստող ծնողները վտանգում են նաև շրջակայքի մնացած երեխաներին:
Ինչպես ցանկացած դեղամիջոց, պատվաստանյութերը փոքր քանակի մարդկանց մոտ կարող են բարդություններ ստեղծել, ու ես ինքս այդ մարդկանցից մեկն եմ. պատվաստանյութերի մի մասն ինձ մոտ սուր ալերգիկ ռեակցիա է առաջացնում՝ ընդհուպ մինչև անաֆիլակտիկ շոկ, ու կարող է մահվան պատճառ դառնալ: Դրա համար էլ ես միշտ պնդել եմ, որ պատվաստելու կամ չպատվաստելու որոշումը պետք է կայացվի բժշկի հետ խորհրդակցելուց հետո ու բժշկի հսկողության տակ: Պատվաստումն իրենից ներկայացնում է երեխային վարակել հիվանդության թուլացրած կամ մահացած հարուցիչներով: Բնականաբար, գրեթե ցանկացած երեխա մի երկու օր կարող է ջերմել ու վատ տրամադրություն ունենալ պատվաստումից հետո: Սա լրիվ բնական ռեակցիա է, ու իրենից վտանգ չի ներկայացնում: Պատվաստումներից բարդություններ առաջանում են ահավոր քիչ մարդկանց մոտ այն դեպքում, երբ դրանց կանխած հիվանդությունների ընթացքն ու հետևանքներն անհամեմատ ավելի վտանգավոր են:
Կա նաև հասարակ ծնողական բնազդի գործոնը՝ պատվաստման պրոցեսը գրեթե բոլոր երեխաների համար տհաճ է, որոշների համար՝ նույնիսկ ստորացուցիչ: Երեխան լացում է, դիմադրում, երկու օր ջերմում հանուն մի արդյունքի, որը դրսևորվում է միայն հիվանդությամբ չվարակվելու տեսքով (ծնողներն էլ հաճախ մտածում են՝ իսկ միգուցե չէր էլ վարակվելու): Ոչ մի նորմալ ծնողի դուր չի գալիս, երբ իր երեխային տհաճություն են պատճառում օտար մարդիկ: Իհարկե, նման ծնողներից շատերը չեն խորշում իրենց երեխաներին ծեծել ջղայնացած ժամանակ, բայց այս հոդվածում մենք ընտանեկան բռնությունը չենք քննարկում:
Սև ծաղկի վակցինան մշակվել է 1700-ական թվականներին, բայց միայն մասսայական մանկուց վակցինացիայի շնորհիվ է հաջողվել հիվանդությունը հաղթահարել: Նույնիսկ ունենալով գործող վակցինա, հիվանդությունը վակցինայի հայտնաբերումից 300 տարի անց՝ 20-րդ դարում 300-500 միլիոն մարդ է սպանել: Սա՝ որպեսզի հասկանաք, թե ինչու են երեխաներին վակցինացիա անում մասսայական ու մանկուց:
Բայց հակավակցինացիոն շարժման կողմնակիցներն առաջ կբերեն պնդում, որ վակցինացիան կարող է մանկական աուտիզմի պատճառ դառնալ:
Աուտիզմը սարսափելի դիագնոզ է, ու երբ երեխային նման դիագնոզ են դնում, ծնողները պատրաստ են ամեն ծեղից կախվել, որպեսզի մեղավոր գտնեն: Զայրույթը, վախը ելք են փնտրում: Բայց մենք փորձենք հասկանալ, թե որտեղից է գալիս աուտիզմի ու վակցինացիայի կապի մասին ինֆորմացիան: Չէ՞ որ չկա ոչ մի վիճակագրական կապ աուտիզմով տառապող ու վակցինացիա ստացող երեխաների քանակների միջև:
Աուտիզմն ու վակցինացիան առաջին անգամ իրար հետ կապել է The Lancet ընդհանուր բժշկական գրախոսվող շաբաթաթերթում 1998 թ. հրապարակված մի ուսումնասիրություն, որի գլխավոր հեղինակն էր բժիշկ-գաստրոէնտերոլոգ Էնդրյու Վեյկֆիլդը: Վեյկֆիլդի ուսումնասիրությունը պնդում էր, որ 12 երեխաներ Լոնդոնի հյուսիսի հիվանդանոցներից մեկում ստացել են ԿԿԽ (կարմրուկ-կարմրախտ-խոզուկ) վակցինացիա, ինչից 14 օր հետո հետո երեխաներից 8-ի մոտ արտահայտվել են աուտիզմի սիմպտոմներ ու որովայնի բորբոքային հիվանդություն: Հոդվածը միանգամից աղմուկ բարձրացրեց, հեռուստատեսությամբ սկսեցին հարցազրույցներ վերցնել Վեյկֆիլդից, առաջացավ պանիկա ու ծնողները սկսեցին մասսայական հրաժարվել ԿԿԽ վակցինացիայից: Նրանց կարելի էր հասկանալ. The Lancet-ը հարգված պարբերական է, իսկ ուսումնասիրության արդյունքը՝ բավականին վախենալի:
Ինչևէ, նրանից հետո, ինչ ուրիշ ուսումնասիրողներ չկարողացան ստուգել Վեյկֆիլդի պնդումները, ցնցող հայտնագործությունը վերածվեց կասկածելի հայտնագործության: Հետագա ստուգումը ցույց տվեց, որ Վեյկֆիլդն ուսումնասիրության ժամանակ խախտել մասնագիտական էթիկան ու կեղծել բազմաթիվ տվյալներ: The Lancet-ը 2010 թ. փետրվարի 2-ին ամբողջությամբ հերքեց Վեյկֆիլդի հոդվածն ու հրապարակեց իր 13 համահեղինակներից 10-ի եզրակացությունն, ըստ որի ԿԿԽ վակցինացիան ու աուտիզմը ոչ մի կերպ կապված չեն:
Հետաքրքիր կերպ է աշխատում հասարակական ուշադրությունը. եթե Վեյկֆիլդը հայտարարած լիներ, որ ինքը ՁԻԱՀ-ի դեղ է հորինել, հետո դուրս գար, որ իր ուսումնասիրությունը կեղծված է, մարդկանց մեծ մասը կկենտրոնանար սկանդալի վրա, ու մի փոքր հատված էլ դավադրությունների տեսություններ կմշակեր նրա մասին, թե ինչպես են դավադիր մասոնաիլյումինատներն աշխարհը կառավարելու համար ստեղծել ՁԻԱՀ-ն ու խանգարում են այն բուժելու բոլոր փորձերին: Բայց քանի որ Վեյկֆիլդի ուսումնասիրությունն ուղված էր բժշկական կոնկրետ պրակտիկայի հեղինակազրկմանը, Վեյկֆիլդի ուսումնասիրության հերքումն այնքան մեծ աղմուկ չբարձրացրեց, ինչքան բուն ուսումնասիրությունը:
Նման նյութերն ինտերնետ մտնելուց հետո սկսում են իրենց կյանքով ապրել: Տարբեր դեղին պրեսսայի ներկայացուցիչներ, տեսնելով, որ թեման «տրենդային» է, սկսում են իր վրա վարիացիաներ անել (հայկական «168 ժամ» ինտերնետային լրատվականը դրա լավ օրինակ է՝ նույնիսկ բազմիցս զգուշացվելուց հետո շարունակում է վիտամիններով քաղցկեղ բուժել): Հետո ուրիշ դեղին պրեսսա պատճենահանում է նյութն, ավելացնելով իր հյութեղ մանրանասները, որպեսզի իր նյութը մրցակիցներից ավելի ուշագրավ լինի: Մի մասը հնարավորինս սրտաճմլիկ վերնագրեր են ավելացնում («այն, ինչ կատարվեց հետո, շատ հուզիչ էր»), բացականչական նշաններ, դեպքերը տեղափոխում են իրենց երկիր: Միանում են «ալտերնատիվ բժշկության» կողմնակիցները, որոնց առիթ է պետք գիտական բժշկությունը հեղինակազրկելու համար (մի տիկին մի անգամ իմ ներկայությամբ ասաց, որ հին ժամանակներում բժշկությունն ավելի լավն էր, իսկ ինչ կատարվեց հետո՝ շատ հուզիչ էր. ես թվարկեցի բուբոնային ժանտախտի արդյունքում մահացածության վիճակագրությունը 14-րդ դարից մինչև 18-րդ դար): Ծնողները, որոնց երեխաների մոտ աուտիզմ է ախտորոշվել, նման նյութ կարդալիս երբեմն որոշում են, որ գտել են իրենց երեխայի հիվանդության պատճառը. աուտիզմի գործողության մեխանիզմը դեռ լրիվ բացատրված չի, և այդ անորոշությունը ծնողների համար հիվանդության չափ սարսափելի է: Ու սկսում են միանալ իրենց պատմություններով, թե ինչպես իրենց երեխան պատվաստումներից հետո սկսեց սիմպտոմներ դրսևորել:
Արդյո՞ք այս իրավիճակում մեղադրանքը պետք է գցել ծնողների վրա: Դեպքերի մեծ մասում՝ ոչ: Ծնողներն անհանգստանում են իրենց երեխայի համար ու ցանկանում են ընտրել լավագույն, ամենաանվտանգ տարբերակը: Իհարկե, կան ծնողներ, ում համար հակավակցինացիոն շարժումը գաղափարախոսություն է, ու իրենք գտնվում են գիտակից տգիտության վիճակում, նույնիսկ այստեղ՝ Հայաստանում: Ես ինքս տեսել եմ բազմիցս, ինչպես է ծնողներին տեղեկացնելու փորձը վերածվում կատաղի վեճի ու անձնական վիրավորանքների, ինչպես են մարդիկ իրենց տգիտությունը փորձում փաթաթել ուրիշներին: Նման ծնողները, կարծում եմ, վտանգ են ներկայացնում ինչպես իրենց երեխաների, այնպես էլ ուրիշ ծնողների համար: Չէ՞ որ ծնողը բժիշկ չի ու երեխան իր խոցելի տեղն է: Լսելով երեխային սպառնացող վտանգի մասին, ծնողը բնական ռեակցիա է տալիս՝ անհանգստանում է: Սկսում է կարդալ առավել տարածված նյութերը թեմայով, որոնք, ցավոք, դեղին պրեսսայինն են: «168 ժամ» ինտերնետային լրատվականի կտավատի ձեթով քաղցկեղ բուժելու մասին հոդվածը դիտվել է 83,000-ից ավել անգամ, ունի ավելի քան 16,000 լայք: Նման նյութերը լրատվականին դիտումներ, հետևաբար՝ նաև եկամուտ են բերում: Իմ հոդվածը լավագույն դեպքում կկարդա 300 մարդ, որոնցից երևի 200-ը կհամարեն, որ իրենք այս թեման բոլորից լավ են հասկանում, ու որ ես հիմար եմ: Ինչևէ, եթե նույնիսկ մի երեխայի այս նյութով հաջողվի պաշտպանել վակցինացիայից խուսափելու հետևանքներից, ես կհամարեմ, որ իմ աշխատանքն իզուր չէր:
Բրայան Դիրը՝ հետաքննող լրագրողը, որի աշխատանքն էական դեր ունեցավ Վեյկֆիլդի ուսումնասիրությունը հերքելու հարցում, չի ստանում երախտագիրության նամակներ ծնողներից, ում ինքը պաշտպանել է մասնագիտական կեղծիքից: Հակառակը, իր էլեկտրոնային փոստարկղը լի է հայհոյանքներով, դեղագործական ընկերությունների կողմից կաշառված լինելու մեղադրանքներով, սպառնալիքներով, մարդիկ հարցնում են՝ իր արածից հետո ինքն ինչպես է քնում գիշերները: Հիմար մարդիկ միշտ էլ իրենց կարծիքն ավելի բարձրաձայն են արտահայտել:
Նյութի հաջորդ մասում կքննարկենք այն մարդկանց փորձն, ովքեր եղել են հակավակցինացիոն շարժման անդամներ ու լքել են այն: Առողջ եղեք:
No comments:
Post a Comment